Thực Trạng Rác Thải Bao Bì Tại Việt Nam

Rác thải bao bì đang trở thành một trong những vấn đề môi trường cấp bách tại Việt Nam. Theo Ngân hàng Thế giới (World Bank), mỗi năm, Việt Nam phát sinh khoảng 3,9 triệu tấn rác thải nhựa, nhưng chỉ 10-15% được thu gom và tái chế. Đặc biệt, bao bì nhựa chiếm phần lớn trong số đó, gây áp lực lớn lên môi trường và hệ thống xử lý rác thải.

Thực trạng rác thải bao bì tại Việt Nam

Rác thải bao bì, đặc biệt là bao bì nhựa, đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam. Các nghiên cứu của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) chỉ ra rằng, rác thải nhựa chiếm hơn 90% lượng rác thải ô nhiễm trên biển, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái biển và đa dạng sinh học. Bên cạnh đó, một báo cáo của Bộ Tài nguyên & Môi trường (2023) cho biết Việt Nam tiêu thụ khoảng 5 triệu tấn nhựa mỗi năm, trong đó phần lớn là bao bì. Khoảng 2,5 triệu tấn rác thải nhựa không được xử lý đúng cách, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Một trong những nguyên nhân chính khiến rác thải bao bì tại Việt Nam chưa được quản lý hiệu quả là hạ tầng thu gom chưa đồng bộ và thiếu động lực kinh tế để doanh nghiệp đầu tư vào chu trình tái chế. Phần lớn rác thải bao bì hiện nay vẫn do lực lượng thu gom rác dân lập thu mua theo giá thị trường, khiến quy trình thu gom và tái chế không ổn định.

Thêm vào đó, thói quen phân loại rác tại nguồn chưa phổ biến, gây khó khăn trong việc thu gom và xử lý bao bì do nguyên liệu bị lẫn tạp chất. Ngoài ra, cơ chế quản lý và chính sách còn chưa hoàn thiện cũng là một yếu tố. Dù chính sách EPR (Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất) đã được ban hành và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2024, nhưng việc triển khai vẫn còn nhiều thách thức.

Giải pháp đồng bộ cho vấn đề ô nhiễm rác thải bao bì

Để giải quyết vấn đề rác thải bao bì, cần có các giải pháp tổng thể và đồng bộ như:

1. Thực thi chính sách EPR mạnh mẽ hơn

EPR đã được quy định trong Luật Bảo vệ Môi trường 2020, nhưng để phát huy hiệu quả, cần có:

• Cơ chế giám sát minh bạch để đảm bảo doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm thu gom và tái chế bao bì.
• Chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp áp dụng mô hình sản xuất bền vững, sử dụng vật liệu tái chế trong sản xuất.

2. Đẩy mạnh phân loại rác tại nguồn

• Cần có các chương trình truyền thông và giáo dục giúp nâng cao ý thức cộng đồng về phân loại rác.
• Chính quyền địa phương cần triển khai mô hình phân loại rác tại nguồn trên diện rộng, hỗ trợ người dân thực hiện dễ dàng hơn.

3. Xây dựng hệ thống thu gom và tái chế hiện đại

• Tăng cường đầu tư vào các nhà máy tái chế bao bì quy mô lớn.
• Kết nối doanh nghiệp sản xuất với các đơn vị tái chế để hình thành chuỗi giá trị tuần hoàn.

4. Thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn

• Khuyến khích người tiêu dùng sử dụng bao bì có thể tái chế hoặc phân hủy sinh học.
• Xây dựng các chương trình thu hồi bao bì đã qua sử dụng để tái chế và tái sử dụng.

Tuy nhiên, để có thể đạt được hiệu quả cao và đồng bộ trong việc triển khai các giải pháp trên, chúng ta rất cần sự chung tay hợp tác của tất cả các bên liên quan. Đó cũng là lí do và mong muốn của Liên minh Tái chế Bao bì (PRO) Việt Nam khi được thành lập năm 2019. PRO Việt Nam là một liên minh doanh nghiệp tiên phong – phi lợi nhuận trong lĩnh vực tái chế bao bì với mong muốn phối hợp cùng Chính phủ Việt Nam thúc đẩy quá trình thu gom – tái chế rác thải bao bì tại Việt Nam theo hướng dễ tiếp cận và bền vững hơn.

PRO Việt Nam – Hành động vì một tương lai bền vững

Mặc dù mới chỉ có hơn 5 năm hình thành và phát triển, PRO Việt Nam đã và đang thực hiện nhiều sáng kiến nhằm giảm thiểu rác thải bao bì, bao gồm:

• Thúc đẩy triển khai EPR hiệu quả thông qua việc đóng góp ý kiến vào việc xây dựng chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR). Đồng thời, PRO Việt Nam là đơn vị trực tiếp thực thi nghĩa vụ EPR theo ủy quyền của các thành viên với kết quả đạt được sau 1 năm chính thức triển khai EPR, đã thu gom và tái chế hơn 64.000 tấn bao bì các loại.
• Tổ chức các chương trình giáo dục cộng đồng: Nâng cao nhận thức về 3R (Reduce, Reuse, Recycle) và phân loại rác tại nguồn.
• Hợp tác với cơ quan quản lý và các tổ chức, xây dựng chuỗi thu gom – tái chế để cải thiện hệ thống thu gom – tái chế tại địa phương.
• Thúc đẩy vai trò của lực lượng thu gom rác thông qua các hoạt động hỗ trợ khối chính thức & phi chính thức, nhằm gắn kết và góp phần gia tặng hiệu quả hệ thống quản lý rác thải tại Việt Nam.

PRO Việt Nam cam kết tiếp tục đóng góp vào quá trình chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, giúp Việt Nam xây dựng một môi trường xanh – sạch – đẹp hơn.

Rác thải bao bì là một trong những vấn đề môi trường đáng lo ngại nhất tại Việt Nam hiện nay. Để giải quyết triệt để vấn đề này, cần có sự chung tay của nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Việc đẩy mạnh thực hiện EPR, phát triển hệ thống thu gom – tái chế hiện đại và nâng cao nhận thức người dân là những giải pháp cấp thiết.

Chung tay hành động ngay hôm nay cùng PRO Việt Nam để biến rác thải bao bì thành nguồn tài nguyên quý giá, và bảo vệ môi trường sống của chính chúng ta!