Hỗ trợ ngành tái chế: Khuyến khích thay vì trợ cấp

05/06/2022

Chính thức được áp dụng kể từ năm 2022, công cụ EPR yêu cầu các doanh nghiệp là nhà sản xuất, nhà nhập khẩu một số hàng hóa nhất định phải chịu trách nhiệm đến cuối vòng đời, tức là đến khi sản phẩm bị thải bỏ.

Cụ thể, doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm thu gom, tái chế, xử lý rác thải phát sinh từ sản phẩm sau khi sử dụng, thông qua tự tổ chức thực hiện, thuê đơn vị chuyên nghiệp thực hiện hoặc đóng tiền vào Quỹ Bảo vệ môi trường.

EPR được kỳ vọng sẽ là công cụ giúp thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và đặt nền móng xây dựng ngành công nghiệp tái chế đạt chuẩn. Theo ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và môi trường, EPR tạo ra áp lực để doanh nghiệp phải thay đổi thiết kế sản phẩm, bao bì theo hướng thân thiện với môi trường, đồng thời truyền thông thay đổi ý thức, thái độ của người tiêu dùng đối với việc thải bỏ sản phẩm.

Mặt khác, số tiền đóng góp vào Quỹ Bảo vệ môi trường sẽ được sử dụng để hỗ trợ các dự án thu gom, tái chế và xử lý rác thải. Hiện tại, nguyên tắc hỗ trợ bằng tiền thu được từ công cụ EPR đang được Bộ Tài nguyên và môi trường xây dựng thông tư hướng dẫn.

PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược tài nguyên và môi trường (ISPONRE), Bộ Tài nguyên và môi trường, đánh giá cao việc đưa công cụ EPR vào Luật Bảo vệ môi trường. Theo ông Chinh, công cụ EPR tạo ra cơ chế tài chính hỗ trợ lĩnh vực thu gom, xử lý và tái chế rác thải.

Hỗ trợ ngành tái chế: Khuyến khích thay vì trợ cấp
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược tài nguyên và môi trường (ISPONRE). Ảnh: KTMT.

Tuy nhiên, để công cụ thực sự tạo ra hiệu quả, có một số điều cần phải được lưu ý. Đầu tiên là vấn đề về danh mục sản phẩm thuộc phạm vi điều chỉnh. Trao đổi với Vụ Pháp chế, theo ông Chinh, danh mục ban đầu nên có giới hạn nhất định, không được “tham” dẫn đến khó trong công tác thực hiện.

Vấn đề tiếp theo là tư duy về phương thức hỗ trợ. Nguyên Viện trưởng ISPONRE nhận xét, khi hỗ trợ ngành công nghiệp thu gom, tái chế và xử lý rác thải, phải đảm bảo tuân theo nguyên tắc thị trường.

Cụ thể, hỗ trợ nên đưa ra dưới dạng khuyến khích (incentive) thay vì trợ cấp (subsidy), tức là chỉ hỗ trợ thời gian đầu thông qua các hình thức như đầu tư, cho vay vốn lãi suất ưu đãi…, sau đó để doanh nghiệp, đơn vị thu gom, tái chế và xử lý rác thải tự phát triển, thay vì bao cấp từ đầu đến cuối.

“Nên xem xét xem những đơn vị thu gom, tái chế, xử lý rác thải được hỗ trợ những gì, nhận hỗ trợ xong, họ có lợi nhuận hay không. Cần tuyệt đối tránh tư tưởng bao cấp vì nếu “cho không” thì hiệu quả sẽ rất thấp”, ông Chinh nhấn mạnh.

Thực tế, khu vực tư nhân đang tích cực đầu tư vào lĩnh vực tái chế, không phải vì tận dụng hỗ trợ từ EPR mà vì chính những tiềm năng của ngành này. Trong đó có thể kể đến Nhựa Duy Tân, một thành viên của Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam), đã rót 60 triệu USD xây dựng nhà máy tái chế với công nghệ tiên tiến bottles to bottles.

Đáng chú ý, Duy Tân sử dụng 100% đầu vào là nhựa phế liệu trong nước, bất chấp tính chất phức tạp của rác thải nhựa tại Việt Nam, cho thấy tư duy làm tái chế bài bản, nghiêm túc, hướng đến lợi ích lâu dài.

Một thành viên khác của PRO Việt Nam là Tetra Pak mới đây cũng đầu tư 3,5 triệu euro vào nhà máy tái chế giấy Đồng Tiến, với công nghệ tiên tiến, kỳ vọng tạo ra sản phẩm giấy có giá trị thương mại cao như giấy ăn, giấy viết.

Đối với nhóm doanh nghiệp là nhà sản xuất, nhà nhập khẩu phải thực hiện trách nhiệm với công cụ EPR, song song với việc thực thi, cơ quan quản lý cần giải thích cho doanh nghiệp hiểu những đóng góp của doanh nghiệp có hiệu quả đến đâu, đem lại lợi ích gì cho môi trường cũng như cho bản thân doanh nghiệp.

Vị chuyên gia môi trường cho biết, nếu cơ quan quản lý trả lời được cho doanh nghiệp những câu hỏi đó, giúp doanh nghiệp hiểu sâu sắc ý nghĩa của EPR, doanh nghiệp không chỉ thực hiện nghiêm túc mà còn “đóng tiền nhiều hơn nữa”.

Bài viết liên quan
Phát hiện nhiều vi nhựa trong nước sông Sài Gòn

Ứng dụng công nghệ phân tích hóa học phân tử kết hợp kính hiển vi quang học các nhà khoa học phát hiện mẫu nước sông Sài Gòn có nhiều vi nhựa dạng sợi và mảnh. Thông tin được chia sẻ tại hội thảo “Chất lượng nước – Những kỹ thuật mới nhất trong đảm […]

Mondelez Kinh Đô phát triển bao bì bền vững thông qua
chủ động thực thi EPR

Công ty Mondelez Kinh Đô Việt Nam – một thành viên của PRO Việt Nam, đã ký Thỏa thuận Hợp tác Chiến lược với Công ty TNHH Giấy Đồng Tiến và Công ty TNHH Vĩnh Xuân nhằm mục tiêu thúc đẩy kinh tế tuần hoàn cho bao bì giấy. Mới đây, Công ty Mondelez Kinh […]

Ngành tái chế Việt Nam: Sẵn sàng bước vào giai đoạn mới

(Bài viết thuộc Chuyên mục Việt Nam Xanh của Tạp chí Tuổi Trẻ Cuối Tuần – được thực hiện với sự đồng hành của PRO VIỆT NAM) Thị trường tái chế Việt Nam rục rịch sôi động khi quy định về trách nhiệm tái chế bắt đầu có hiệu lực từ đầu năm 2024 và […]

Cùng hành động vì một “Việt Nam xanh”

(Bài viết thuộc Chuyên mục Việt Nam Xanh của Tạp chí Tuổi Trẻ Cuối Tuần – được thực hiện với sự đồng hành của PRO VIỆT NAM) Các doanh nghiệp vào PRO Việt Nam không phải chỉ để thực thi trách nhiệm của riêng họ hay giao phó cho liên minh đi thu gom, tái […]

Hạt vi nhựa có trong sữa mẹ, tinh dịch và mô não

Hạt vi nhựa đang xâm chiếm gần như mọi ngóc ngách trong cơ thể con người. Các nhà khoa học đã phát hiện ra các hạt siêu nhỏ này trong tinh dịch, sữa mẹ và thậm chí cả mô não. Mặc dù các nhà nghiên cứu từ lâu đã biết về những hạt vi nhựa trong môi […]